Definicje ważnych terminów użytych na wystawie oraz więcej informacji o poszczególnych obszarach wystawy można znaleźć poniżej.

Słownictwa
Historii Obywatelstwa
Polityce w Chicago
Polsko-Amerykańskich Sportowcach
Komitecie Zachowajcie Nasze Stanowiska Pracy
Rodzinie Świerkoszów

VOCABULARY / SŁOWNICTWA / VOCABULARIO

Wycinanki – Kolorowe papierowe wycinanki używane były jako ozdoba chłopskich chat. Często przedstawiały sceny z życia codziennego, wesela, motywy świąteczne. Motywy z wycinanek umieszczone są w różnych miejscach wystawy, m.in. przy wejściu i na poszczególnych planszach.
Rzeczpospolita – oparty o polski źródłosłów odpowiednik słowa republika.

Ziemie polskie – określenie używane na wystawie w odniesieniu do terenów w Europie Środkowo-Wschodniej, które w swojej historii należały do Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1569-1795).

Wojny napoleońskie – wojny toczone w latach 1803-1815 przez porewolucyjną Francję pod wodzą cesarza Napoleona Bonapartego. Wojny te zaowocowały nowymi podziałami politycznymi w Europie i rozwojem ruchów narodowowyzwoleńczych. Po pokonaniu Napoleona zwycięskie mocarstwa na czele z Rosją i Wielką Brytanią ustaliły nową mapę polityczną kontynentu.

Królestwo Kongresowe – Królestwo Polskie zależne od Rosji, powołane w 1815 r. decyzją kongresu wiedeńskiego.

Dipisi (Displaced Persons) – osoby, które w wyniku II wojny światowej znalazły się poza miejscem swojego zamieszkania. Należeli do nich m.in. wyzwoleni przez wojska alianckie w Niemczech robotnicy przymusowi, jeńcy wojenni, więźniowie obozów koncentracyjnych. Po 1946 r. wielu z nich, w tym ponad 100 tysięcy Polaków, wyemigrowało do USA, gdyż nie chcieli wracać do swych dawnych domów pod rządy komunistów.

Komunizm – doktryna polityczna wywodząca się z teorii Karola Marksa, zgodnie z którą walka klas miała ukształtować społeczeństwo pozbawione własności prywatnej i funkcjonujące na zasadzie: od każdego według możliwości, każdemu według potrzeb. Słowo „komunistyczny” dotyczy też scentralizowanych systemów władz, opartych na rządach jednej partii, odwołującej się do doktryny komunizmu.

Związek Sowiecki/Sowieci – Związek Sowieckich Republik Socjalistycznych – państwo istniejące w latach 1922-1991 na terenach Europy Wschodniej i Azji, powstałe w wyniku rewolucji bolszewickiej 1917 r. Po II wojnie światowej narzuciło Polsce reżym komunistyczny. Po upadku ZSRS jego dziedzictwo przejęła Federacja Rosyjska.

Armia Krajowa (AK) – powstała w 1942 r. w wyniku połączenia ugrupowań zbrojnego podziemia, walczącego z niemieckim okupantem na ziemiach polskich. Była jedną z największych organizacji zbrojnego ruchu oporu w Europie podczas II wojny światowej. Uznawała zwierzchnictwo polskiego rządu na emigracji w Londynie. W 1944 r. stanęła na czele skierowanego przeciw III Rzeszy powstania warszawskiego, które upadło, nie uzyskawszy wsparcia Sowietów. Po wojnie wielu weteranów AK było prześladowanych, więzionych, a nawet straconych przez narzucone przez ZSRS władze komunistyczne.

Solidarność – niezależny samorządny związek zawodowy, założony w Gdańsku w sierpniu 1980 r. Pod przywództwem Lecha Wałęsy przyczyniła się do obalenia rządów komunistów w Polsce w 1990 r.

Polonia – określenie stosowane wobec emigrantów z Polski i osób polskiego pochodzenia mieszkających poza granicami Polski.

History of Citizenship / Historii Obywatelstwa / La Historia de Ciudadanía

Poradnik oraz słowniczek polsko-angielski i rozmowy polsko-angielskie, Bank Polski, Chicago, 1907
Chicago History Museum, ICHi-182700

Zeszyt Stanisławy „Stella” Betczyńskiej do ćwiczeń obywatelskich, ok. 1941
Stanisława “Stella” Betczynski, Chicago, b.d.
Kwestionariusz do egzaminu na obywatela USA, South Chicago Citizens Club, ok. 1941
Dzięki uprzejmości Marlene Magon

Przewodnik prezentowany po lewej stronie pomagał imigrantom z Polski przygotować się do egzaminu na obywatela. Ówcześnie proces egzaminacyjny nadzorowany był przez lokalne sądy, a nie przez rząd federalny, jak dziś. Stanisława Siutkowska urodziła się w Świątnikach w zaborze rosyjskim. Przybyła do Chicago w 1913 r. wraz z mężem, Józefem Betczyńskim. Zamieszkali w południowym Chicago. Z zeszytu po prawej stronie korzystała, podczas przygotowań do egzaminu na obywatela. Pomagały jej też zajęcia organizowane przez South Chicago Citizens Club. Klubowi przewodniczył adwokat Walter S. Bednarski. Spotkania organizowano w Bessemer Park Fieldhouse na południowym wschodzie Chicago. W środku lista pytań z zeszytu do ćwiczeń Stanisławy.

Imigranci siedzący w rzędzie w Sądzie Najwyższym na 4. piętrze budynku hrabstwa przy 118 N. Clark Street, Chicago, 1917 r. DN-0067734, kolekcja Chicago Daily News, Muzeum Historii Chicago

Chicago Politics / Polityce w Chicago / Política de Chicago

Sędzia Aurelia Pucinski świętuje zwycięstwo w wyborach na sekretarza sądu okręgowego hrabstwa Cook, z ojcem, Romanem Pucinskim (po lewej), Chicago, 1988
Dzięki uprzejmości fotografa, Marka Dobrzyckiego

Ulotka Romana Pucinskiego, kandydata na burmistrza Chicago, 1977
Zbiory Chicago History Museum, ICHi-182718-001

Po śmierci urzędującego burmistrza Chicago Richarda Daleya Roman Pucinski, ówcześnie członek Rady Miejskiej, zgłosił swą kandydaturę w prawyborach w Partii Demokratycznej. Prawybory, a potem także wybory, wygrał p.o. burmistrza Michael Bilandic. W prawyborach uczestniczył też przyszły burmistrz Harold Washington.

Radny John Hoellen, kongresman Roman Pucinski i inni obserwujący liczenie głosów, Chicago, 9 grudnia 1966 r. ST-13001511-0002, kolekcja Chicago Sun-Times, Muzeum Historii Chicago

Plakat wyborczy Johna F. Smulskiego z wyborów na prawnika miejskiego, Chicago, 1903 (u góry)
Ulotka z kandydatami Partii Pracy, Chicago, 1919
Zbiory Chicago History Museum, ICHi-182722 i ICHi-182716-001

Pochodzący z Polski biznesman John Smulski pełnił szereg stanowisk we władzach lokalnych Chicago. Wygrał m. in. wybory na prawnika miejskiego, w związku z którymi powstała prezentowana ulotka. Przywódca polskich pracowników rzeźni, John Kikulski, kandydował w 1919 r. z ramienia Partii Pracy na urząd sekretarza miejskiego.

Johna F. Smulskiego przed Zbrojownią Pierwszego Pułku przy 1542 S. Michigan Avenue podczas konwencji republikanów w mieście, Chicago, 1907 r. DN-0004730, kolekcja Chicago Daily News, Muzeum Historii Chicago

Polish American Athletes / Polsko-Amerykańskich Sportowcach / Atletas Polaco-Americanos

Statuetka Mistrzostw Związku Narodowego Polskiego w baseballu, 1947
Statuetka Mistrzostw Chicago Związku Narodowego Polskiego w koszykówce, 1951
Dzięki uprzejmości Związku Narodowego Polskiego

Związek Narodowy Polski (ZNP), podobnie jak inne organizacje, organizował polonijne rozgrywki ligowe i turnieje o zasięgu lokalnym i ogólnoamerykańskim. Te puchary trafiły do zwycięzców.

Piłka do baseballa podpisana przez A. J. Pierzyńskiego, 2021
Krążek hokejowy Chicago Blackhawks podpisany przez Eddie’go Olczyka, 2004
Dzięki uprzejmości National Polish-American Sports Hall of Fame

Eddie Olczyk, którego ojciec należał do pokolenia emigracji żołnierskiej, zaczął grać w hokeja w wieku 6 lat w kompleksie IceLand Skate w podmiejskim Niles. Karierę zawodową (1983‒2000) rozpoczął i zakończył w drużynie Blackhawks. Były łapacz drużyny Chicago White Sox A. J. Pierzyński pomógł Soxom zdobyć mistrzostwo Ligi w 2005 r. Olczyk i Pierzynski weszli do Polsko-Amerykańskiej Galerii Sław Sportu (National Polish-American Sports Hall of Fame) i przy tej okazji złożyli swoje podpisy na piłce i krążku.

Eddie Olczyk wykonuje ceremonialny pierwszy rzut przed meczem Chicago Cubs – Houston Astros 13 sierpnia 2012 r. na Wrigley Field w Chicago. STM-028344585, Tom Cruze / Chicago Sun-Times

Chicago White Sox A. J. Pierzyński uderza dubletem RBI („Run Batted In”) w 5. rundzie meczu Cubs-Sox na Wrigley Field, 11 czerwca 2010 r. STM-016870433, Tom Cruze / Chicago Sun-Times

Save Our Jobs Committee / Komitecie Save Our Jobs Committee / Komitecie / Comité Save Our Jobs

Plakat protestacyjny „Envirodyne, Zapłać Hucie Wisconsin”, Chicago, ok. 1993
Zbiory Chicago History Museum, dar Franka i Beatrice Lumpkin, 2003.254.5

Pod przywództwem byłych pracowników Wisconsin Steel, Franka Lumpkina i Eda Sadlowskiego, juniora, zawiązał się w 1980 r. Komitet Wisconsin Steel Save Our Jobs (Zachowajcie Nasze Stanowiska Pracy). Tworzyli go hutnicy polonijni, afroamerykańscy, meksykańscy i inni, a także ich rodziny. Ostatecznie wygrał dwa procesy przeciwko przedsiębiorstwom zwierzchnim Wisconsin Steel: International Harvester/Navistar oraz Envirodyne. Zasądzone odszkodowania pozwoliły na wypłatę świadczeń, które hutnicy otrzymaliby, gdyby huta nie została zamknięta.

Komitet „Ratuj Nasze Pracy”, w tym Juanita Andrade i Frank Lumpkin oraz inni, 1985 r. Muzeum Historii Chicago, ICHi-031930

Swierkosz Family / Rodzinie Świerkoszów / Familia Swierkosz

Wstążka Andrzeja Świerkosza ze Stowarzyszenia Biskupa Franciszka Hodura, b.d.
Wstążka z kościoła świętych Cyryla i Metodego, b.d.
Dzięki uprzejmości Cynthii Swierkosz-Smolka

Ksiądz Franciszek Hodur ze Scranton w Pensylwanii założył Polski Narodowy Kościół Katolicki, a w 1907 r. został jego pierwszym biskupem. PNKK odrzucał zwierzchność papieża i amerykańskiej hierarchii rzymsko-katolickiej, którą uważał za zdominowaną przez Irlandczyków i nieprzychylną Polakom. Antonia i Andrzej Świerkoszowie – emigranci z Polski – nosili prezentowane wstążki uczestnicząc w życiu chicagowskich parafii PNKK, m.in. parafii świętych Cyryla i Metodego w dzielnicy Belmont Cragin. Podczas ceremonii pogrzebowych umieszczono je na wiekach ich trumien.